HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI – HAGB NEDİR ?

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması – HAGB Nedir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kurumu, CMK m. 231 ve devamında düzenlenmiştir.

Hükmün açıklanması ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması

 MADDE 231 – (1) Duruşma sonunda, 232 nci maddede belirtilen esaslara göre duruşma tutanağına geçirilen hüküm fıkrası okunarak gerekçesi ana çizgileriyle anlatılır.

 (2) Hazır bulunan sanığa ayrıca başvurabileceği kanun yolları, mercii ve süresi bildirilir.

 (3) Beraat eden sanığa, tazminat isteyebileceği bir hâl varsa bu da bildirilir.

 (4) Hüküm fıkrası herkes tarafından ayakta dinlenir.

 (5) Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.

 (6) Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için;

1. a) Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
2. b) Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
3. c) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,gerekir. Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez.

 (7) Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.

 (8) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. (EKLENMİŞ CÜMLE RGT: 28.06.2014 RG NO: 29044 KANUN NO: 6545/72) Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;

1. a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
2. b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
3. c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine, karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.

(9) Altıncı fıkranın (c) bendinde belirtilen koşulu derhal yerine getiremediği takdirde; sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

 (10) Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.

 (11) Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.

 (13) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.

 (14) Bu maddenin hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümleri, Anayasa’nın 174 üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlarla ilgili olarak uygulanmaz.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) özetle; sanık hakkında kurulan hükmün eğer sanık, denetim süresi içerisinde yükümlülüklerine uygun davranması halinde hukuki bir sonuç doğurmayacağını ifade eder. Yani sanık bu denetim süresinde kasten bir suç işlemez ise, denetim süresinin sonunda dava düşer ve adeta sanık suçtan önceki durumuna geri döner.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Şartları – HAGB şartları Nelerdir?

1. Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki (2) yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası olmalı,

Suçun taksirle veya kasten işlenmesi önem arz etmez. Önemli olan hükmolunan cezanın süresidir.

Hapis cezasından çevrilen adli para cezalarında HAGB uygulanamaz ancak adli para cezalarının doğrudan verildiği hallerde HAGB uygulanabilir.

2. Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,

Burada önemli olan cezanın süresi değildir. Önemli olan suçun kastla mı taksirle mi işlendiğidir. Örneğin daha önceden taksirle işlenen bir suçtan dolayı 3 yıl hapis cezası alan bir kimse hakkında HAGB kurumu uygulanabilirken kasten işlenen bir suçtan dolayı daha önceden 3 ay hapis cezası alan bir kimse hakkında HAGB kurumu uygulanamaz.

3. Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,

Sanığın duruşma aşamalarında ve savunmasındaki söylem ve davranışlarında mahkemenin ulaşacağı kanaate göre karar verilir.

4. Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,

 

Manevi zarar veya dolaylı zararlar bu şarta dahil değildir. Örneğin mala zarar verme suçu işlenmişse bu suçtan dolayı oluşan zararın tazmin edilmesi gerekmektedir. Örneği açmak gerekirse mala zarar verme suçunun, araç camının kırılması olduğunu ve cam bedelinin 2.000,00-TL olduğunu varsayalım. Bu örneğe göre sanığın HAGB kapsamından yararlanabilmesi için mağdurun cam zararını yani 2.000,00-TL’sini ödemesi gereklidir. Aksi halde HAGB’nin diğer şartları tamam olsa bile sanığın bu kurumdan yararlanması mümkün olmayacaktır. Ancak mala verilen zarar sonucu manevi olarak etkilendiğini söyleyen mağdurun istediği manevi tazminat bu kapsama girmez.

5. Bu şartlar sağlanırsa ve sanık HAGB kararının verilmesini kabul ederse HAGB kararı verilir.

Mahkemenin HAGB kararı verebilmesi için sanığın bunu açıkça kabul etmesi gereklidir. Aksi halde mahkeme HAGB kararı veremeyecektir.

 

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Verilemeyecek Suçlar Nelerdir?

Genel kural, yukarıdaki şartlar oluştuğunda HAGB kurumunun uygulanmasıdır ancak özel kanunlarda belirtilen HAGB kararı verilemeyecek suçlar hakkında bu kurum uygulanamayacaktır.

• 1.477 sayılı disiplin mahkemeleri kuruluşu, yargılama usulü ve disiplin suç ve cezaları hakkında kanun kapsamında disiplin suç ve cezaları.
• 2.Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçu.
• 3.Anayasa’nın 174. maddesinde koruma altına alınan inkılap kanunlarında yer alan suçlar.
• 4.Disiplin hapsi ve tazyik hapsi gerektiren fiiller.
• 5.İcra İflas Kanunu’nda yer alan suçlar
• 6.İmar kirliliğine neden olma suçu
• 7.Şike ve teşvik suçları
• 8.6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında kalan suçlar

 

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Süreci Nasıl İşler?

Yapılan yargılamada sanık hakkında 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası verilmiş olması gerekmektedir.

Sanık HAGB kararının verilmesini kabul etmelidir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildiğinde sanık 5 yıl süre (sanık 18 yaşından küçük ise denetim süresi 3 senedir) ile denetim altına alınır. Bu 5 yıl içinde en fazla 1 yıl için sanık hakkında;

• Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
• Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
• Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine,

Kararı verilebilir.

 

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararından Sonra Suç İşlenirse – (HAGB Suç İşleme) Ne Olur?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı kesinleştikten sonra kasıtlı bir suç işlenirse mahkeme hükmü açıklar ve hükmün sonuçları sanık hakkında uygulanır.

Mahkeme açıklamasını geri bıraktığı hükümde bir değişiklik yapamaz, ceza miktarını değiştiremez ancak mahkeme HAGB kararı verirken kullanmadığı erteleme veya seçenek yaptırımlara çevirme yollarına başvurabilir.

 

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararından Sonra Tekrar HAGB Verilebilir Mi – 2 Kez HAGB Verilebilir Mi?

HAGB karar verilen sanık hakkında kural olarak ikinci kez HAGB verilemez. Diğer bir anlatımla sanık, denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlerse bu suçla ilgili tekrar hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez. Ancak uygulamada bazı durumlarda istisna yapıldığı görülmektedir.

 

HAGB Kararı Adli Sicil Belgesinde (Sabıka Kaydında) Gözükür mü – HAGB Sicile İşler mi ?

HAGB kararları kişinin e-devletten veya adliyelerden aldığı adli sicil belgesinde görünmemektedir. Bu sorunun cevabını HAGB kararı sicile işlenmez, olarak verebiliriz. Böylelikle HAGB kararlarının 3. kişilerce öğrenilmesinin önüne geçilmiştir.

 

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Nereye Kaydedilir?

HAGB kararları, bu kararlara özel bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlara hakim ve savcılar soruşturma veya kovuşturma için gerekli olursa bakabilirler.

 

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Memurluğa Etkisi Nedir – HAGB Memurluğa Engel Mi?

Memur olmak isteyen kişiler, HAGB kararı memurluğa engel mi sorusunun cevabını merak etmektedirler.

657 sayılı Devlet Memurları kanununa göre kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezası alınmasının memurluğa engel teşkil ettiği belirtilmiştir. HAGB kararı ise teknik anlamda bir hüküm olmadığından memurluğa engel teşkil etmez. Yani HAGB kararı olan kişinin diğer şartları taşıması halinde memur olmasına engel bir durum bulunmamaktadır.

 

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İtiraz Süresi ve İtiraz Mercii Neresidir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması bir hüküm niteliğinde olmadığından bu kararlar hakkında istinaf ve temyiz yoluna başvuru yapılamaz. HAGB kararlarına karşı ancak kararın duruşmada öğrenilmesinden veya tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz HAGB kararı veren mahkemeye bir dilekçe ile veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır. Kararı veren mahkeme itirazı yerinde bulursa kararı düzeltir, itirazı yerinde bulmazsa kararın incelenmesi için yetkili merciye gönderir.

 

HAGB kararlarına itirazları değerlendiren merciler şu şekildedir:

Asliye ceza mahkemesinin HAGB kararına itirazın incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine yapılır.

Ayrıca Çocuk Mahkemeleri ve Fikri Sınai Ceza Mahkemeleri, Asliye Ceza Mahkemesi gibi kabul edildiğinden, bu mahkemelerin kararlarına itirazlarda da bu usul uygulanır.

Asliye Ceza Mahkemesi’nin HAGB itirazlara örnek:

Ankara 46. Asliye Ceza Mahkemesi’nin verdiği HAGB kararına yapılan itiraz, Ankara Ağır Ceza Mahkemesi’ne yapılmalıdır.

Ağır ceza mahkemesinin HAGB kararlarına itiraz ise:  HAGB kararını veren ağır ceza mahkemesinin sıra numarasını izleyen ağır ceza mahkemesine yapılır. HAGB kararı veren mahkeme o adliyedeki tek ağır ceza mahkemesi ise, HAGB karına itiraz en yakın ağır ceza mahkemesine yapılır.

Ağır Ceza Mahkemesi’nin HAGB itirazlara örnek:

Ankara 37. Ağır Ceza Mahkemesi’nin verdiği HAGB kararına karşı yapılan itiraz, Ankara 38. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından incelenir.

Yargıtay kararlarına göre HAGB itiraz dilekçesi incelemek üzere kendisine gönderilen mahkeme, itiraz edilen kararı hem usul hem esas açısından denetimden geçirecektir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına itiraz, henüz etkin bir kanun yoluna dönüşmüş değildir. Yapılan itirazlar hakkında dosya üzerinden inceleme yapılarak karar verilmektedir.

 

Av. Arb. Muhammed Ali BEDÜK

Stj. Av. Furkan KILIÇ