Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu ve Cezası Cumhurbaşkanına Hakaret Cezası Ne Kadardır?
Cumhurbaşkanına hakaret suçu ve cezası cumhurbaşkanına hakaret cezası ne kadardır sorusunu, kanundaki düzenleme ve suçun unsurlarını göre incelemeye çalışacağız. Cumhurbaşkanı’na hakaret suçu TCK md. 299’da şu şekilde düzenlenmiştir:
| (1) Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun alenen işlenmesi hâlinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır. (3) Bu suçtan dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının iznine bağlıdır.
|
Buna göre Cumhurbaşkanı’na hakaret suçunun karşılığı 1-4 yıl arasında hapis cezasıdır. Eğer hakaret, alenen yapılırsa (örneğin kalabalık bir meydanda, sosyal medyada, televizyon aracılığıyla, basın yayın yoluyla gibi) verilen hapis cezası 1 yıl 2 ay ile 4 yıl 8 ay arasında değişebilecektir.
Cumhurbaşkanı, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü temsil eder. Dolayısıyla Cumhurbaşkanına hakaret devlete ve millete hakaret kabul edilmiş, milletin ve devletin şeref ve onurunu korumak adına bu makama yapılan hakaretler suç kabul edilmiştir.
Suçun unsurlarını açısından değerlendirildiğinde:
Cumhurbaşkanı’na hakaret suçunu herkes işleyebilir. Buna karşın, diplomatik temsilcilerin ve yasama dokunulmazlığına ve yasama sorumsuzluğuna sahip olan milletvekillerinin Cumhurbaşkanı’na hakaret etmeleri durumu istisnai nitelik taşımaktadır.
Hakaret doğrudan Cumhurbaşkanına yönelmelidir. Doğrudan Cumhurbaşkanı’na yönelmeyen şu ifadeler Yargıtay tarafından Cumhurbaşkanı’na hakaret olarak değerlendirilmemiştir: (Yargıtay 16. CD, K.T. 26.9.2017, E. 2016/3871, K. 2017/4964)
“”tutuklu polislerin tamamı tahliye olduğuna göre demek ki neymiş bu devleti sülük misali emenler paralelciler dediğiniz insanlar değil paralı ellermiş ALLAH’IN İZNİYLE GELİYORLAR KORKMA TİTRE…”
Cumhurbaşkanı’nın kendisine değil de onun yerine bu makama vekâleten bakan kişiye karşı ya da Cumhurbaşkanı’nın ailesine karşı yapılan hakaretlerin, eğer Cumhurbaşkanı’na etki eden, ona yansıyan bir yönü bulunmakta ise bu eylemin de Cumhurbaşkanı’na hakaret olarak değerlendirileceği, aksi durumda hakaret suçu kapsamında değerlendirileceği ifade edilmektedir.
Hakaret Suçu Nedir?
Hakaret suçu, insanın şerefine karşı suçlar arasında yer almaktadır. Hakaret, bireyin manevi varlığına karşı bir saldırıdır. Dolayısıyla kişinin maddi ve manevi varlığını korumak devletin temel vazifeleri arasında yer almaktadır (1982 Any. md. 17). Bu kapsamda Türk Ceza Kanunu sistematiğinde bireylerin şerefine, onuruna, karşı hakaret suçu TCK md .125/1 ile şu şekilde tanımlanmaktadır:
|
Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir. |
Hakaret Suçu Cezası Nedir?
Hakaret suçunun cezası farklı ihtimallere göre değişiklik göstermektedir. TCK md. 125/2’ye göre:
| Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmak | 3 aydan 2 yıla kadar sahip cezası veya adli para cezası |
| Hakaretin mağduru muhatap alarak fakat sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi | 3 aydan 2 yıla kadar sahip cezası veya adli para cezası |
| Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret | 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezası |
| Bir kimseye karşı, dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı hakaret | 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezası |
| Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle hakaret | 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezası |
Yukarıda sayılı haller dışında, hakaretin alenen işlenmesi durumunda, hükmolunan ceza 1/6 oranında arttırılır.
Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Adli Para Cezası Bulunmakta Mıdır?
Hakaret suçunda, yukarıda görüldüğü üzere, adli para cezasına hükmedilebilmektedir. Fakat Cumhurbaşkanına Hakaret suçu bakımından adli para cezasına hükmedilemez. TCK md. 299 ile söz konusu suçun karşılığı olarak yalnızca hapis cezası öngörülmüştür.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Sicile İşler Mi?
Mahkemenin kararı, hakaretin gerçekleştiği yönünde olursa farklı ihtimaller gündeme gelir. Buna göre:
2 Yıldan daha az hapis cezasına hükmedilmiş ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş ise, 5 yıl içinde bir suç işlenmemesi halinde hakaretten alınan ceza sicile işlenmez.
Hapis cezası, 2 yıl ve üzeri ise, bu durumda hapis cezası sicile işler.
Cumhurbaşkanına Hakaret Edeni Nasıl Şikayet Edilir?
Bir kişinin Cumhurbaşkanı’na hakaret ettiği iddiasıyla her vatandaş, Cumhuriyet Başsavcılığı’na vereceği bir dilekçe ile durumu bildirebilir. Buna karşın bu suç tipi şikâyete tabi değildir. Kamu makamları resen inceleme başlatabilir.
Cumhurbaşkanına hakaret suçu için öngörülen zamanaşımı süresi ise 8 yıldır.
Adalet Bakanlığı’nın İzni Şart Mıdır?
TCK md. 299/3’e göre Adalet Bakanlığı’nın izni alınarak fail hakkında kamu davası açılabilir. Yargıtay, Cumhurbaşkanı’na “şerefsiz” diyen birine açılan kamu davasının izin şartını sağlamadığı için DÜŞME ile sonuçlanması gerektiğine şu şekilde hükmetmiştir: (Yargıtay 16. Ceza Dairesi, K.T. 14.9.2018, E. 2017/3601, K. 2018/2785)
“Ceza Muhakemesinde yargılama şartı yargılama yapılmasının bazı şartlara tabi tutulması olarak tanımlanmıştır. Mahkeme yargılama şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğini re’sen araştırır. Burada söz konusu olan “şart” “olmazsa olmaz” (sine qua non) anlamındaki şarttır. Yani şartın bulunmaması yargılamaya engel olur, sanık cezalandırılamaz. İzin şartı da bir yargılama şartıdır. Kanun koyucu bazı suçlardan dolayı dava açılmasının uygunluğu bakımından tereddüte düşmüş ve tereddüt yenilinceye kadar dava açılmasın demiştir (Feridun Yenisey, Ayşe Nuhoğlu Ceza Muhakemesi Hukuku S.573 v.d) Bir yargılama şartı olan Adalet Bakanının izninin kural olarak soruşturma aşamasında alınması gerekmektedir. Ancak izin alınmadan açılan kamu davasını yanlışlıkla kabul eden mahkemenin durumu fark ettiğinde derhal DURMA kararı vererek izin talep etmesi izin verilirse yargılamaya devam ederek hüküm kurması, izin verilmez ise CMK 223/8 maddesi uyarınca DÜŞME kararı vermesi gerekmektedir.”
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Nasıl İspatlanır?
İspat, çeşitli araçla olmaktadır. Sosyal medya hesabından yapılan paylaşım, yazılı beyanlar ya da kamera kayıtları bu açıdan delil olacaktır. Diğer yandan elde edilen delilin meşru yollarla elde edilmiş olması önemlidir.
Delil değerlendirmek bakımından yargısal makamlar, siyasi eleştiri ile hakaret arasında bir denge tutturmak durumundadır. Yargıtay’a göre: (Yargıtay K.T. 19.10.2021, E. 2017/16-1106, K. 2021/481)
“Demokratik bir toplumda siyasetçilere diğer siyasetçileri, hükûmet mensuplarını ve kamu görevlilerini eleştirme ve onlar hakkında yorum yapma hakkı tanınmış olduğu, seçmenlerini temsil eden, onların taleplerini, endişelerini ve düşüncelerini politik alana aktaran ve çıkarlarını savunan, seçilmiş kimseler için ifade özgürlüğünün özellikle değerli olduğu, bu sebeple müdahale eğer bir siyasetçinin ifade özgürlüğüne yönelik ise başvuruların çok daha sıkı bir denetimden geçirilmesi gerektiği göz önüne alındığında ve sanığın konuşma içeriği bir bütün olarak değerlendirildiğinde; sözlerinin ağır eleştiri niteliğinde olup mağdurun onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyuta ulaşmadığı, bu nedenle sanığa atılı Cumhurbaşkanına hakaret suçunun unsurları itibarıyla oluşmadığı kabul edilmelidir.
Cumhurbaşkanına Hakaret Sadece Sözle Mi Olur?
Cumhurbaşkanı’na hakaret sözle olabileceği gibi davranışla da olabilir. Örneğin Cumhurbaşkanlığı forsu da bulunan bir afişin öfke ve hiddetle yırtılması bu şekilde hakaret olarak değerlendirilmiştir: (Yargıtay 6. CD, K.T .29.12.2017, E. 2016/5170, K. 2017/5835)
“Dosya kapsamına göre, suça sürüklenen çocuk … ile sanıklar … ve …’ın 02.06.2015 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanı …’ın Manisa ilinde gerçekleşecek açık hava toplantısı için asılan ve üzerinde Cumhurbaşkanlığı forsu ile Sayın Cumhurbaşkanının resmi bulunan afişleri yırtmak suretiyle gerçekleşen eylemlerinin Cumhurbaşkanına hakaret eylemi kapsamında kaldığı gözetilmeden suça sürüklenen çocuk ve sanıkların mahkumiyetleri yerine beraatlerine karar verilmesinde isabet görülmemiştir”
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçundan Tutuklama Olur Mu?
Eğer şartlarının oluştuğu düşünülmekte ise ,Cumhurbaşkanı’na hakaret dolayısıyla tutuklama kararı verilebilir. Fakat bu suç tipi, tutuklama şartlarını taşıyıp taşımadığı gözetilmeyen katalog suçlar arasında değildir. Bu nedenle ilgili suç tipi nedeniyle tutuklama kararı verilmesi, tartışmalıdır.
Cumhurbaşkanına Hakaret Davası Nasıl Sonuçlanır?
Cumhurbaşkanına hakaret suçundan yapılan yargılamalar açısından, davanın nasıl sonuçlanacağına dair baz prensipler belirlemiştir. Bu prensipler aynı zamanda, delillerin ve ifadelerin değerlendirilmesine dair ölçütlerdir. Buna göre, sanığın, Cumhurbaşkanına karşı olan hakaret: (Yargıtay 16. CD., 2019/11164 E., 2020/2033 K., Karar Tarihi:13.03.2020)
- Sanığın eyleminin toplumun gelişmesine katkı sunan bir değer içerip içermediği,
- Söylendiği ortam ve zamanlama itibariyle toplumsal barışı ve kamu düzenini sarsıp sarsmadığı ya da bozma riski taşıması ve
- Eleştiri sınırını aşarak açık bir şekilde Cumhurbaşkanının onur, şeref ve saygınlığına yönelik olup olmadığını değerlendirmektedir.
Bu kapsamda, Yargıtay, şu değerlendirmeyi ve açıklamayı siyasi eleştiri olarak değerlendirmiştir: (Yargıtay K.T. 19.10.2021, E. 2017/16-1106, K. 2021/481)
“Emniyet görevlilerince düzenlenen CD çözüm tutanağına göre; … ili, Cumhuriyet Meydanında sanık tarafından yapılan konuşma metninin “…Sadece ve sadece bize Atatürk’ün koyduğu laik, demokratik hukuk Türkiye Cumhuriyetinde kardeşçe yaşarken saraya gönderdiğimiz saray (…). 400 vekil, 131 oldu 131. 400 vekile 400 şehit hesabı mı yaptın utanmıyor musun Allahtan korkmuyor musun, sana vahiyle mi geldi bu hükümet Allah’ın kitabında mı var … Türkiye’nin başına bela olacak diye. Özel mi gönderildin, hangi projesin sen nesin git kardeşim otur çoluğunun çocuğunun yanında ayakkabı kutularındaki parayı say ömrünü tamamlarsın zaten. … Elini şehit cenazesi tabutu üzerine koyarak kibirli bir şekilde kimseye hava atamazsın.(…)”
Siyasi eleştiriler ağır da olabilir. Önemli olan eleştiri seviyesinde kalmasıdır. Buna göre: (Yargıtay 16. Ceza Dairesi, K.T. 6.3.2020, E. 2020/2262, . 2020/1804)
“Sanığın, facebook adlı sosyal paylaşım sitesinde 31/07/2016 tarihinde Cumhurbaşkanı … ve 11. Cumhurbaşkanı ….’ün resimlerinin üst tarafına “şimdi anladınız mı düzmece bir darbe sonrasında neden bahar temizliği yapıldığını.. Şeriata çeyrek kala” ve 16/07/2019 tarihinde “…sırf başkanlığı garantilemek için oynadığın bu oyunda gencecik askerleri pis yobaz yandaşların önüne attın… oyundan habersiz mehmetçiklerin kafasını kestirdin…yıllardır döktüğün kanda boğulmanı dilerim.” şeklindeki paylaşımlarının Cumhurbaşkanına hakaret eylemi olarak değerlendirilerek Türk Ceza Kanunu’nun 299/3. maddesi uyarınca kovuşturma izni verildiği, sanığın Cumhurbaşkanına yönelik, bahse konu sözleri içeren paylaşımlarda bulunmak suretiyle üzerine atılı suçu işlediğinin sabit olduğu gözetilmeden, sanığın mahkumiyeti yerine yazılı şekilde beraatine karar verilmesinde isabet görülmemiştir.”
Fakat Cumhurbaşkanı’nın doğrudan şahsına yönelen ifadeler hakaret olarak kabul edilmiş ve Yargıtay tarafından Cumhurbaşkanı’na hakaret suçunun maddi unsuru olarak değerlendirilmiştir: (Yargıtay 16. Ceza Dairesi, K.T. 28.1.2021, E. 2020/7346, K. 2021/271)
“Sanığın 19/07/2016 tarihinde Facebook hesabında “Gönder gitsin, darbeye destek vermiyorum ama tayyiti sizin gibi baştacı da etmiyorum” şeklinde paylaşımda bulunduğu somut olayda; Mahkemece, her ne kadar sanığın paylaşımının yer ve zaman unsurları da dikkate alındığında, katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, eleştiri niteliğinde bulunduğu ve ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğinden bahisle atılı suçun yasal unsurları bulunmadığı gerekçesiyle sanığın beraatine karar verilmiş ise de; sanığın Cumhurbaşkanına hitaben kullandığı “Tayyit” şeklindeki sözün incitici, küçük düşürücü ve Cumhurbaşkanının toplum içindeki saygınlığını zedeleyici mahiyette olması nedeniyle hakaret vasfı taşıdığı gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesinde isabet görülmemiştir.”
Hakaret Davası Kaç Yıl Sürer?
Ceza yargılaması bakımından net bir süre tahmini yapılamaz. Buna kaşrın uygulamada genel olarak şöyle bir süre hesabından bahsedilebilir:
- İlk derece mahkemesinde 1-2 yıl
- Bölge Adliye Mahkemesinde (İstinaf) 1-2 yıl
- Yargıtay’da (Temyiz) 2-3 yıl sürer.
Hakaret Davasında Tazminat Talep Edilebilir Mi?
Cumhurbaşkanına hakaret davasında tazminat talep edilemez. Tazminat, hukuk yargılamasında talep edilebilir. Bunun için Cumhurbaşkanı, kişilik haklarının zedelendiği gerekçesiyle, hakaret edene karşı bizzat manevi tazminat davası açabilir.
Hakaret Davası Açma Ücreti Ne Kadar?
Ceza yargılamasında, hakaret davasının açılması açısından bir bedel söz konusu değildir. Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulabilir. Buna karşın davanın, müşteki sıfatıyla bir avukat tarafından takip edilmesi durumunda, vekalet ücreti gündeme gelecektir. Bu konudaki yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
